พินัยกรรม…หากไม่ได้ทำไว้ใครมีสิทธิ์รับมรดกและใช้หนี้แทน?

การทำพินัยกรรม อาจไม่ใช่เรื่องไกลตัวอย่างที่หลายคนเข้าใจเสมอไป หากเห็นถึงความจำเป็นและประโยชน์ต่างๆ โดยเฉพาะการจัดการเกี่ยวกับสินทรัพย์ มรดก และหนี้สินต่างๆ ที่จะตกถึงทายาท จะพบว่าพินัยกรรมนั้นทำให้ดำเนินการต่างๆ ง่ายและรวดเร็วขึ้น แต่หากพินัยกรรมไม่ได้ถูกทำไว้และเจ้าของมรดกเสียชีวิตไปก่อน ใครบ้างที่จะมีสิทธิ์รับมรดกหรือรับผิดชอบหนี้สินต่างๆ วันนี้เราจะพาไปหาคำตอบกัน

พินัยกรรมสำคัญอย่างไร?

พินัยกรรม เป็นเอกสารที่ใช้ระบุถึงความต้องการของเจ้ามรดก เมื่อเสียชีวิตไปแล้วต้องการมอบทรัพย์สินให้ใครบ้าง โดยพินัยกรรมจะต้องทำตามรูปแบบที่กฎหมายกำหนด จึงมีผลบังคับใช้ตามกฎหมาย โดยผู้ทำจะต้องมีคุณสมบัติดังนี้

• มีอายุครบ 15 ปีขึ้นไป

• ไม่ถูกศาลสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถ

• มีสติสัมปชัญญะครบถ้วนในขณะที่ทำพินัยกรรม

มรดกคืออะไร?

มรดก ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1600 หมายถึง ทรัพย์สินทุกชนิดของผู้เสียชีวิต ตลอดทั้งสิทธิ หน้าที่ และความรับผิดต่างๆ เว้นแต่ตามกฎหมายหรือว่าโดยสภาพแล้ว เป็นการเฉพาะตัวของผู้ตายโดยแท้

โดยสิทธิ หน้าที่ และความรับผิดที่เกิดขึ้นเมื่อเจ้ามรดกเสียชีวิตนั้น คือ ทรัพย์สินทุกชนิดที่มีอยู่ก่อนเสียชีวิต สิทธิผูกพันในสังหาริมทรัพย์ และอสังหาริมทรัพย์ รวมถึงสิทธิหน้าที่ต่างๆ เช่น หน้าที่ชำระหนี้ให้แก่เจ้าหนี้ด้วย ซึ่งทั้งหมดนี้เรียกรวมกันว่า กองมรดกของผู้เสียชีวิต

*** หนี้สิน ถือเป็นมรดก และหน้าที่ในการชำระหนี้แก่เจ้าหนี้ ก็จะตกแก่ทายาทด้วย แต่การรับผิดชอบชำระหนี้นี้จะไม่เกินจากที่ทายาทได้รับมรดก เช่น ทายาทได้รับมรดกจากผู้เสียชีวิตมูลค่า 5 ล้านบาท แต่ผู้เสียชีวิตมีหนี้สินที่ยังชำระไม่หมดอยู่ที่ 7 ล้านบาท ดังนั้นทายาทอาจสละสิทธิ์ไม่รับมรดกเลย หรือจะรับมรดกแล้วนำมาชำระหนี้มูลค่า 5 ล้านบาท ก็ได้

เมื่อเสียชีวิต ใครมีสิทธิ์รับมรดก?

เมื่อเสียชีวิตมรดกต่างๆ จะตกทอดไปสู่ทายาท โดยในทางกฎหมายจัดลำดับทายาทที่มีสิทธิรับมรดกเป็น 2 ประเภท คือ

1. ทายาทโดยพินัยกรรม

ทายาทที่มีสิทธิ์รับมรดกตามที่ผู้เสียชีวิตกำหนดไว้ในพินัยกรรม ซึ่งจะเป็นลูกหลาน บิดามารดา ญาติพี่น้อง หรืออาจเป็นบุคคลอื่นที่ไม่ใช่ญาติก็ได้ โดยทายาทประเภทนี้เรียกว่า ผู้รับพินัยกรรม

2. ทายาทโดยธรรม

หากไม่มีการทำพินัยกรรมไว้ มรดกจะตกทอดสู่ทายาทโดยธรรม ซึ่งตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1629 ทายาทโดยธรรมมี 6 ลำดับ และแต่ละลำดับจะมีสิทธิ์ได้รับมรดกก่อนหลัง ดังนี้

• ผู้สืบสันดาน (ลูก, หลาน, เหลน, โหลน, ลื้อ)

• บิดามารดา

• พี่น้องร่วมบิดามารดา

• พี่น้องร่วมบิดา หรือร่วมมารดา

• ปู่ ย่า ตา ยาย

• ลุง ป้า น้า อา

สำหรับคู่สมรสจะถือเป็นทายาทต่อเมื่อมีการจดทะเบียนกันแล้วเท่านั้น โดยทางกฎหมายจะนับเป็นทายาทลำดับเดียวกับบุตร แต่จะแตกต่างกันที่สิทธิ์การรับมรดกซึ่งจะมี 2 สิทธิ์ คือ ครึ่งหนึ่งของสินสมรส และสิทธิ์รับมรดกของผู้เสียชีวิต

ดังนั้นพินัยกรรมจึงมีความสำคัญ และไม่จำเป็นว่าจะต้องทำเฉพาะในกลุ่มผู้มีสินทรัพย์เยอะๆ เท่านั้น แต่ใครก็สามารถทำได้ เพราะมรดก ไม่ได้หมายถึงแค่เงินของผู้เสียชีวิตเท่านั้น แต่ยังหมายรวมถึงที่ดิน เงินที่ลูกหนี้ยืมไป ดอกเบี้ย ค่าเช่า บ้าน เงินปันผลกองทุน ประกันต่างๆ รวมถึงหนี้สินของผู้เสียชีวิตด้วย